زادروز عبدالرحمن ابن خلدون( ۲۷ می ۱۳۳۲ – ۱۷ مارس ۱۴۰۶) پدر فلسفه تاریخ، جامعه شناس، مؤرخ، متفکر، سیاستمدار، ادیب و قاضی القضات ( مذهب مالکی)؛ فرخنده و مبارکباد.
نویسنده: عبدالحی خراسانی
عبدالرحمن ابن خلدون در ۲۷ ماه می۱۳۳۲ میلادی، در تونس در خانواده‌ای اندلسی (اسپانیای امروز) که اصلا یمنی بودند، متولد شد.
ابن خلدون در سال ۷۴۶ هجری به آندلس (اسپانیای امروز) رفت و در غرناطه (گرانادا) به حضور سلطان محمد پنجم، رسید.
سلطان مقدم او را گرامی داشت و بنا به توصیه سلطان ابن خلدون مقرب امیران شهر ها و ممالک امپراطوری عثمانی بود و بار ها به منصب قاضی القضاتی رسید، اما در زمانی که در وهران الجزایر به سر می برد، ناگهان مورد خشم و غضب سلطان قرار گرفت و مدت ۴ سال در قلعه ابن سلامه زندانی شد.
در زندان ، به نوشتن کتاب معروف تاریخ خود به نام کتاب “العبر و دیوان المبتدا و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر” مشغول شد و پس از آزادی از زندان به نوشتن آن ادامه داد و آن را را به پایان رساند.
مقدمه‌ی این کتاب که اکنون با عنوان مقدمه‌ی ابن‌خلدون شهرت دارد، خود شاهکاری بزرگ در فلسفه تاریخ و جامعه شناسی به شمار می‌آید.
به این ترتیب مهم‌ترین اثر ابن خلدون تقدیم جامعه بشری گردید، که با شیوه علمی تاریخ نگاری نگاشته شده است و به عنوان مرجع مورد مراجعه‌ی محققین و پژوهشگران تا امروز قرار دارد.
ابن خلدون از شخصیت های چند بعدی ومورد اختلاف است، در حالیکه برخی ها او را بنیانگذار « فلسفه تاریخ»می دانند، برخی دیگر تاریخ او را حاصل اطلاعات،مطالعات ومشاهدات او برمی شمارند.
بررسی تطبیقی تاریخ ادیان ،نگاه حکیمانه به تاریخ ،پرهیز از گزافه گویی و خرافات و نگاه جامعه شناسانه از ویژگی های منحصر بفرد مقدمه ابن خلدون و تاریخ اوست.
ابن خلدون در تفسیر تاریخ می نویسد: « احوال جهان و آداب و رسوم ملّت ها و شیوه های ایشان به روشی یکسان و برنامه ای پایدار نمی باشد. بلکه آنها بنا بر ایّام و دوران ها متفاوت از هم بوده و از حالی به حال دیگر منتقل می شوند. چنانکه این امر در اشخاص، دوران ها و شهرهای بزرگ پدید آمده و نیز در سرزمین ها، نواحی و دوران ها و دولت ها روی می دهد»
نظریه عصبیت در تاریخ و تأثیر روحی و روانی آن بر تشکیل حکومت‌ها از جمله دستاوردهای مهم ابن خلدون می باشد که توجه به آن برای پژوهشگران تاریخ جهت بررسی علل و عوامل ظهور و سقوط حکومت‌هایی که از متن قبایل بدوی برخاسته‌اند؛ اهمیت فراوانی دارد.
داستان جالب و مرموز در زندگی سیاسی ابن خلدون سفر او در رکاب ناصرالدین فرج سلطان مصر به سرزمین شام می باشد که مصادف شد با محاصره سوریه توسط ارتش امیر تیمور و ملاقات او در رأس علمای شام با امیر تیمور جهانگشا و کسب اجازه برای برگشت به مصر که ظاهراً با اجازه شخص امیر تیمور برآورده گردید.
اما حادثه‌ی تأسف باری رویداد و ابن خلدون در مسیر سفر گرفتار راهزنان شد و تمام دارایی خود را ازدست بداد.
ابن خلدون از معدود متفکرانی جهان اسلام می باشد که همچنان دارای شخصیت استثنایی در عصر حاضر تلقی می شود و یاد و نام او همچنان در مراکز علمی و پژوهشی شرق و غرب جاویدان و زنده است.
ابن‌خلدون بعد از سفر های مکرر و متعدد سرانجام به قاهره بازگشت و بقیه عمر خود را در مصر گذرانید.
روز چهارشنبه، درست چهار روز مانده به پایان رمضان ۸۰۸ قمری بود که بانگ رحیل سفر جاویدانی او نواخته شد و در ۷۶ سالگی جهان ما را برای همیشه ترک نمود.
ابن خلدون را در مزار صوفیان، در بیرون باب النصر (دروازه پیروزی) شهر قاهره، به خاک سپردند.
- درود ما و سلام خداوند براو باد